Eendenkooi, Visserij en Jacht
Museum Het
Tramstation Schipluiden houdt tot 9 april 2005 een
expositie over de 'eendenkooi, visserij en jacht'
bestaande uit een selectie van de uitgebreide verzameling van
Jan de Bruijn. De openingshandeling vond plaats op 19
november 2004 door Gerard van Winden, kooiker van de Schipluidense
eendenkooi. Tijdens de opening vertelde Jacques Moerman
over de oude bezigheden in het landschap van Midden-Delfland: De
wildernis in het gewest Holland was eigendom van de graaf of van
de adel, die van hem afhankelijk was. Dit gold ook voor een
aantal hoofdwatergangen in onze omgeving, zoals de
Vlaardingsevaart. In de late Middeleeuwen verhuurde de graaf de
visrechten van de Vlaardingsevaart voor 200 snoeken per jaar,
die bezorgd moesten worden op het grafelijke hof, het Binnenhof,
in 's Gravenhage. |
In de zestiende en zeventiende eeuw blijkt de adel met
bestuursfuncties de visserij-, jacht- en kooirechten in deze
omgeving in bezit te hebben. De nog bestaande eendenkooi in de
Zouteveenspolder was in de 16e eeuw eigendom van de
heren van Dorp. De kooi lag in het ambacht Dorp, dat aan de
oostzijde grensde aan de Tanthofkade.
In de 17e eeuw blijken de heren van Keenenburg
eigenaar te zijn van deze kooi. Jacob Frederik van Zevender
verhuurde de kooi aan Gabriël Dircksz. van der Hoeve, die op
een boerderij in de Duifpolder woonde. Na de dood van deze heer
van Keenenburg, in 1639, bleek er nog een rekening open te
staan. Het ging om een aankoop van een grote hoeveelheid
hennepzaad (voer voor de eenden) en de leverantie van een aantal
fuiken. |

|
Van der Hoeven moest een belangrijk deel van de
pacht in natura betalen, namelijk in vissen en eenden. In de
beerputten van het kasteel Keenenburg is veel botmateriaal
gevonden van eenden en ander gevogelte, luxe voedsel dat vooral
bij de adel op tafel kwam.
De heer van Zouteveen was vanaf de 16e eeuw
eigenaar van het Zouteveense Meer, een plas van een aantal ha
groot, nabij de Slinksloot. Het pachtcontract van 1772 laat
zien, dat de gebruiker van dit meer jaarlijks 25 gulden moest
betalen en "een goede zoode vis". |
Over de jacht zijn minder documenten bewaard
gebleven. Wel weten we dat een deel van het wapentuig op de
Keenenburg werd benut bij de jacht. ook is bekend dat de
Oranjevorsten uit de 19e eeuw nog wel eens kwamen jagen in het
poldergebied van Zouteveen. Baron van Voorst tot Voorst, die
eigenaar was van boerderij Meerzicht, bezat vermoedelijk de
jachtrechten. Zijn familie was bevriend met de Oranjes. Lou
van Paassen van de boerderij Woudzicht huurde zijn land van
jonkheer Six. Een voorwaarde was, dat hij naast de pacht
jaarlijks voor Kerst een zooitje vis, vooral palingen, en een
aantal hazen afleverde bij het huis van zijn pachtheer in Baarn.
Een Middeleeuws gebruik dat in dit geval, overigens vrijwillig,
tot ver in de twintigste eeuw is gehandhaafd. |

|
Op de Vos mag niet worden gejaagd, een roofdier
dat zich steeds meer in onze polders en kippenhokken laat zien.
Nesten van beschermde vogels worden door deze dieren niet
ontzien. Toch is het niet te verwachten, dat de jacht op dit
dier in ons land wordt toegestaan. In de tentoonstelling
wordt aandacht besteed aan zowel de jacht, visserij als de
eendenkooi, bedrijvigheden die vanouds beroepshalve, maar ook
als liefhebberij, werden uitgeoefend. Opa van Dijk van het
Jachthuis in Maasland is waarschijnlijk de laatste persoon in
dit gebied geweest, die het vissen en jagen als beroep heeft
uitgeoefend. Daarna kwamen de rechten bij liefhebbers terecht,
waaronder Jan de Bruijn, geboren op een boerderij in Zouteveen,
een gebied waar na de oorlog nog lang werd gestroopt. Zijn
liefde voor de visserij en vooral de jacht uitte zich in het
verzamelen van jacht- en visserij-attributen. |

|
Dankzij enkele bruiklenen van anderen kon ook de eendenkooi
bij de tentoonstelling worden betrokken. In twee ruimten van
het Tramstation staat een grote verscheiden aan voorwerpen,
zoals gereedschappen, documenten, foto's, schilderijen en
tekeningen. Prominent aanwezig is de maquette van een eendenkooi
die, samen met de beschrijving, duidelijk het gebruik ervan laat
zien. Als bonus ontvangt iedere bezoeker een toegangskaart
voor een bezoek aan de eendenkooi Zouteveen op 21 of 29 mei
2005. Nu (herfst 2004) wordt geen bezoek toegelaten want dit
is het vangseizoen. Kooiker Gerard van Winden is dan regelmatig
met zijn hondje aan het werk bij het vangen van wilde eenden. Na
het aanbrengen van een ring krijgen ze weer de vrijheid terug en
helpen zij de wetenschap de vogeltrek beter te leren kennen.
Eendenkooien worden tegenwoordig niet meer als vangbedrijf voor
de consumptie van eenden gebruikt. Museum Het Tramstation is
open op woensdag- en zaterdagmiddag van 14.00-16.00 en op
afspraak. |
|